Relacje Polaków i Rosjan – fora internetowe

To powszechne, że przedstawiciele mniejszości narodowej poszukują kontaktu ze swoimi rodakami. Tak jest też z Rosjanami mieszkającymi w Polsce. Historia rosyjskich stowarzyszeń na terenie Polski jest długa. Podjęłam się analizy nowego zjawiska, obecności w Internecie Rosjan mieszkających w Polsce. Artykuł jest podsumowaniem moich badań. W pierwszej kolejności wspomnę o takich stronach, które są dodatkiem do działalności Rosjan w świecie rzeczywistym. Następnie przejdę do analizy treści forów internetowych. Artykuł zakończą rozważania nad tym, jakie funkcje pełni uczestnictwo w takim forum dla użytkowników.

Istnieje wiele stron www, które są dodatkiem do działalności Rosjan w świecie rzeczywistym. Na przykład, powstają portale dotyczące: rosyjskiej kultury, życia w Polsce czy imprez z muzyką rosyjską. Ponadto istnieją strony: stowarzyszeń oraz dwóch rosyjskojęzycznych gazet wydawanych w Polsce. Przykładem witryny z radami dotyczącymi życia w Polsce jest http://www.warsaw.ru. Jej część stanowi portal towarzyski Znakomstwa.

Umieszczający ogłoszenie na Znakomstwach podają swoje imię, rok i kraj urodzenia, stan cywilny, zawód, adres e-mail i obecne miejsce zamieszkania. Większość ogłoszeniodawców szuka partnera. Wielu młodych gości portalu to uczący się w Polsce studenci, którzy szukają znajomych, deklarują chęć wspólnego imprezowania czy chodzenia do kina. Przede wszystkim jednak potrzebują rozmowy w ojczystym języku. Zdarzają się też Polacy, którzy deklarują chęć nawiązania kontaktu, między innymi po to, by doskonalić znajomość języka. Na przykład, jeden z użytkowników w ogłoszeniu napisał: piszcie, bracia Słowianie, a lepiej — siostry Słowianki. Kategoria kulturowa Słowianie to to, co zbliża do siebie Polaków, Ukraińców, Rosjan… Na uwagę zasługuje też fakt, że wśród użytkowników Znakomstw znajdujemy również mieszkańców byłych republik radzieckich. Najprawdopodobniej są przekonani, że znaczna część użytkowników portalu to władający rosyjskim Polacy. Nie znają języka polskiego, a strona ta zdaje się być dla nich oknem na Polskę. Większość z nich poszukuje partnera w Polsce. Należy zakładać, że część użytkowników portalu spotkała się w świecie rzeczywistym. W dalszej części podejmę temat forum internetowego, miejsca, w którym znajomości istnieją tylko w cyberprzestrzeni.

Forum internetowe to taki typ strony internetowej, która gromadzi osoby zainteresowane jakąś kwestią. Po uprzednim zarejestrowaniu się, użytkownik może brać udział w dyskusjach. Z reguły tematyka przewodnia forum jest bardzo szeroka, dlatego dzieli się ją na kwestie, a kwestie na tematy. Użytkownicy forum często umieszczają zdjęcie lub obrazek, który pełni funkcję ich wizerunku w sieci. Zazwyczaj nie podpisują się imieniem i nazwiskiem, ale inicjałami lub przydomkiem, zdarza się, że podają miejsce zamieszkania. To oraz umieszczane na forum teksty tworzą internetową osobowość użytkownika, jego awatar.

W badaniu podjęłam się analizy forum http://www.forum.opolshe.ru. Przy wyborze kierowałam się popularnością portalu – link do niego znajduje się na większości stron poświęconych Rosjanom w Polsce, ma wielu zarejestrowanych użytkowników i wiele tematów. Forum znajduje się na rosyjskiej domenie, językiem rozmów jest rosyjski. Główne tematy rozmów to: polityka, prawo, praca w Polsce, życie w Polsce. Ożywioną dyskusją cechuje się też temat „Dyskutujemy po polsku”. Jego twórca wyjaśnia, że założył go z myślą o Polakach, którzy nie znają dobrze języka rosyjskiego.

Nie wszyscy użytkownicy zastosowali się do prośby, by rozmawiać wyłącznie po Polsku. Większość pozostałych użytkowników zna rosyjski, nikt więc nie protestował przeciwko postom w języku rosyjskim.

W polskiej części forum porusza się różnorodne kwestie, od igrzysk olimpijskich po tematy historyczno-polityczne, jak Gruzja i Katyń. Podjęłam się analizy najpopularniejszego tematu, nazwanego Damsko-męska dyskusja o kobietach i mężczyznach. Analizując temat poświęcony polsko-rosyjskim związkom, chciałam zbadać stopień integracji między Polakami i Rosjanami. Opinia na temat związania się z przedstawicielem innej narodowości dużo więcej mówi o stosunku do innej grupy, aniżeli ocena historii czy polityki. Ta ostatnia to jedynie deklaracje, często nabyte w szkole czy ukształtowane przez media. Zainteresowanie przedstawicielami płci przeciwnej wywodzącymi się z innej grupy, nawiązywanie z nimi kontaktów to już nie deklaracje, ale praktyka.

Pierwsze posty pojawiły się w styczniu 2007 roku. Analizując forum, nie brałam udziału w dyskusji, nie informowałam też rozmówców o mojej obecności, toteż nie miałam żadnego wpływu na treść informacji. O tym, kim są dyskutanci wnioskuję na podstawie ich awatarów. Większość mężczyzn to osiedli w Polsce Rosjanie. W dyskusji brali też udział polscy kawalerowie. Raz zabrał głos chłopak, którego matka związała się z Ukraińcem. Ten temat przyciągnął więcej kobiet niż pozostałe kwestie. Wśród rozmówczyń najaktywniejsze na forum są Polki, które związały się z Rosjanami. Często zabierały też głos mieszkające w Polsce Rosjanki – stanu wolnego oraz żony Polaków.

Uczestnicy forum są zgodni co do tego, że Rosjanki są wspaniałymi żonami. W 2007 roku więcej wątpliwości pojawiło się w rozważaniach, jakimi mężami są Rosjanie, skoro ich rodaczki często wiążą się z ludźmi z Zachodu. Zjawisko to wyjaśniano problemami alkoholowymi Rosjan. Ten temat powraca w 2010 roku – tym razem pojawia się opinia, że zarówno wśród Polek, jak i Rosjanek wzrosło zainteresowanie panami z Rosji, Białorusi czy Ukrainy.

Na forum pojawił się temat fikcyjnego małżeństwa – padło pytanie skierowane do polskich kawalerów, czy nie byliby zainteresowani zawarciem związku z pewną Rosjanką. Takie pytanie świadczy o zaufaniu do innych forumowiczów. Rozgorzała dyskusja na temat fikcyjnych małżeństw. Nikt publicznie nie wyraził chęci ożenku. Motyw małżeństwa z rozsądku jest dość powszechny – na przykład, użytkowniczka Jekaterina chce szybko wyjść za mąż, woli być rozwódką niż starą panną. Na forum znalazła się również wypowiedź Nastii, która wyszła za Duńczyka. Kobieta twierdzi, że związek z mężczyzną z Zachodu podwyższa prestiż Rosjanek. Nastia udziela jednak szeregu rad, jak zabezpieczyć się przed nieudanym związkiem (na przykład sprawdzić, czy kandydat na męża nie spłaca kredytu). Nie wszyscy forumowicze tak pragmatycznie podchodzą do związków. Ogólnie rzecz biorąc, mają romantyczną wizję miłości, piszą na przykład: Na każdego czeka druga połówka, nawet i na końcu świata, są też zgodni co do tego że Rosjanie są bardziej uczuciowi od Polaków.

Forumowicze zastanawiają się nad problemami pojawiającymi się w związkach mieszanych. Główne problemy to: nastawienie teściów do zięcia/synowej cudzoziemki i różnica wyznań. Pojawia się też problem tożsamości dzieci, którego języka je uczyć. Jedna z forumowiczek żali się na przykład, że jej córka spotkała się z nietolerancją ze strony rówieśników. Co ciekawe, osoby które nie są w związku mieszanym twierdzą, że różnica wyznań stanowiłaby dla nich ogromny problem. Tymczasem ci, którzy tworzą małżeństwa binacjonalne deklarują, że takie różnice nie stanowią dla nich problemu. Jak się okazuje, życie w związku mieszanym jest nauką akceptacji różnic.

Forumowiczki, które zawarły binacjonalny związek nie są ponadprzeciętnie otwarte na odmienność kulturową. Na forum co jakiś czas powraca wątek związków Polek z Arabami. Rozmówczynie zgodnie twierdzą, że nie wyszłyby za mężczyznę pochodzenia arabskiego. Sądzą, że małżeństwo z Rosjaninem to co innego, wiele nas łączy dzięki temu, że jesteśmy Słowianami. Różnimy się też od świata zachodu – Polski i Rosjanki zajmują się domem, ich partner nie uczestniczy w podziale obowiązków domowych. Także ten czynnik umożliwia życie w związkach binacjonalnych.

Czy użytkownicy Forum o Polshe tworzą wspólnotę? Część badaczy kultury twierdzi, że uczestnictwo w portalach społecznościowych pełni podobne funkcje do wspólnot istniejących w świecie realnym. Na przykład Krzysztof Loska zauważa, że w komunikacji w Internecie ludzie są bardziej szczerzy. Ta teza sprawdza się w wypadku forum. Użytkownikom zdarza się flirtować, jednak znalezienie partnera nie jest powodem, dla którego uczestniczą w rozmowie. Poszukują kontaktu z kimś o podobnym losie – żyjącym w małżeństwie binacjonalnym, czy imigrantem. Chociaż deklarują, że odnaleźli się w Polsce, początkowo doskwierała im izolacja:

Lidia: Dla mnie najgorszą sprawą była izolacja. Nie miałam na początku żadnych kontaktów ze swoim światem,w ogóle nie miałam swojego świata. Dopiero jakiś rok temu założyłam Internet, zaczełam spotykać się z ludźmi z forum i bardzo mi to pomaga. Mój mąż wie że to jest dla mnie bardzo ważne i nie przeszkadza.1

Możliwość kontaktowania się z rodakami pomaga redukować nostalgię. Specyfika Internetu pozwala na pozostanie w kontakcie bez względu na dystans:

Jekaterina: ja jestem na dwóch forach polsko-rosyjskich. Powiedziałabym-to mój drugi dom. Kocham Rosję,a forum to dla mnie alternatywa, przystanek.

Forumowicze cenią znajomości z Polakami, wiedzą jednak, że nie we wszystkim Polacy mogą ich zrozumieć. Chociaż spotykają się wyłącznie w cyberprzestrzeni, są ze sobą związani – kiedy któryś z forumowiczów wraca po długim milczeniu, serdecznie go witają. Często ich posty nic nie wnoszą do dyskusji, to po prostu emotikony, świadczące o tym, że chociaż nie mają się nic do powiedzenia, słuchają. Użytkownicy bardzo sobie ufają – dzielą się przemyśleniami na temat życia (na przykład jeden z nich publikował fragmenty osobistego notatnika), opowiadają o swoich rodzinach. Jedna z forumowiczek umieściła zdjęcia swoich dzieci. Funkcjonowanie forum opiera się na zasadzie zaufania. Jeśli pojawia się podejrzenie, że któryś z użytkowników tworzy nieprawdziwego awatara, pozostali są wobec niego bezwzględni. Na forum, tak jak w świecie rzeczywistym, ludzie zawiązują przeciw sobie koalicje. Na przykład, jeden użytkownik wypomniał forumowiczce grafomański styl, a inna użytkowniczka go poparła. Skrytykowana poczuła się urażona, napisała: nie mogę, muszę się przejść. Słowa i opinie współtowarzyszy z cyberprzestrzeni są dla forumowiczów istotne, ranią, ale i stanowią pocieszenie. Można im się wyżalić i oczekiwać słów wsparcia. Użytkowników charakteryzują podobne biografie, problemy w świecie rzeczywistym. Sama świadomość tego, że istnieją podobni ludzie, stanowi wsparcie.

Podsumowując, Rosjanie mieszkający w Polsce tworzą liczne strony internetowe. Zaglądają na nie ich rodacy, zagubieni w nowym kraju. Portale są też odwiedzane przez zainteresowanych Rosją Polaków. By poradzić sobie z nostalgią i samotnością, migranci odwiedzają takie portale towarzyskie jak Znakomstwa czy fora internetowe. Opisanie społeczności Rosyjskiej mieszkającej w Polsce w XXI wieku powinno uwzględniać wspólnoty internetowe.


Agnieszka Radziwinowiczówna,

Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego,
prelekcja na Pierwszej Ogólnopolskiej konferencji „Rosjanie w Polsce”, 2009 r.

1 Została zachowana oryginalna ortografia wypowiedzi.